در مقاله مربوط به نسل زدی‌ها گفتیم که این نسل بیش از آن که به سازمان متعهد باشند، به خودشان متعهد هستند. به این معنی که اهداف و منافع خود را در اولویت قرار می‌دهند و اگر سازمانی مانع آزادی عمل آنها برای رسیدن به اهداف و اولویت‌هایشان باشد، آن را ترک می‌کنند. نسل y هم تا حدودی از این ویژگی برخوردار است. بنابراین بروز و گسترش پدیده فریلنسری قابل درک و پیش‌بینی خواهد بود. در واقع قرارداد فریلنسری یکی از پدیده‌های دنیای مدرن است که این روزها به شدت به چشم می‌خورد.
این پدیده که روز به روز نیز در حال گسترش است، هم برای این نسل از نیروی کار با ویژگی‌های مشخصی که دارند، بسیار مقبول است و هم برای کارفرمایان از این جهت که نسبت به منابع انسانی حضوری، هزینه‌های بسیار کمتری را متحمل می‌شوند. از طرفی در سال‌های اخیر پیشرفت تکنولوژی و شیوع کرونا نیز تغییرات عمده‌ای در سبک‌های کاری مورد علاقه افراد ایجاد کرده است. به نحوی که دیگر کارمند بودن ایده‌آل نیروهای کاری نیست و خیلی از افراد حتی در ایران نیز تمایل به کار به صورت فریلنسری دارند.
فریلنسر (Freelancer) یا آزادکار کیست؟
ترجمه‌های مختلفی برای فریلنسر مثل دورکار، آزادکار، کارمزدکار و … وجود دارد اما تعریف دقیق‌تر به این صورت است:
فریلنسر کسی است که با استفاده از امکانات خود، در محل خود و به صورت جداگانه از کارفرما کاری که به او سپرده شده را انجام می‌دهد. او می‌تواند چند پروژه را به صورت همزمان پیش ببرد.
هم چنین کارفرما می‌تواند یک فرد، یک شرکت خصوصی، استارتاپ یا یک ارگان دولتی باشد. اغلب اوقات فردی که پروژه‌ای کار می‌کند تعهدی برای حضور در دفتر ندارد و اصولا در مشاغل فریلنسری، ساعات کاری شناور است مگر اینکه در قرارداد بندی در این خصوص قید شده باشد. به طور عمومی تنها تعهد فریلنسر تحویل پروژه در زمان مشخص با کیفیتی مشخص است.
دستمزد این کارها ممکن است ساعتی، روزانه یا پروژه‌ای پرداخت شود. مبلغ و نحوه پرداخت به توافق طرفین بستگی دارد. این قراردادها در حوزه‌های گوناگونی مثل طراحی سایت و اپلیکیشن و برنامه نویسی-طراحی گرافیکی-عکاسی-تولید محتوا-مشاوره-روزنامه نگاری و نویسندگی و… دیده می‌شوند و کاربرد زیادی دارند.
آیا فریلنسر تابع قانون کار است؟
قراداد فریلنسری مشمول قانون مدنی و بر اساس اصل آزادی اراده است و طرفین باید در مورد شرایط، محتوی، مبلغ و مدت زمان انجام با یکدیگر به توافق برسند. چرا که مهمترین ویژگی این قراردادکاری، “خوداشتغالی” فرد است. به این معنی که اصول اساسی رابطه کارگری و کارفرمایی که شامل “عنصر تبعیت” و ” کار در کارگاه” شناخته می‌شود، وجود ندارد. لذا نمی‌توان قراردادهای فریلنسری را از قراردادهای کار معین یا مشمول قانون کار دانست. برخی نیز از عبارت پیمانکار به جای فریلنسر استفاده می‌کنند، اما از نظر حقوقی این گزینه نیز درست نیست. در ادامه مقاله در خصوص نکاتی که باید قراردادهای فریلنسری قید شوند و هم چنین نکات حقوقی که باید در نظر گرفته شوند، بیشتر صحبت می‌کنیم.
آیا کارفرما باید فریلنسر را بیمه کند؟
همانطور که گفتیم فریلنسر از قانون کار تبعیت نمی‌کند لذا همه چیز به توافق طرفین برمی‌گردد بنابراین قوانین بیمه نیز متفاوت خواهد بود. اما فریلنسرها این امکان را دارند که خود برای بیمه شدن اقدام کنند و به صورت اختیاری تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار گیرند. در این صورت نیز می‌توانند از مزایای این بیمه مثل مستمری دوره بازنشستگی، از کار افتادگی، بازماندگان و پرداخت بخشی از هزینه‌های پزشکی و درمانی استفاده کنند.
قرارداد فریلنسری کار
کم‌رنگ‌ترین جوهرها از قوی‌ترین حافظه‌ها ماندگارترند!
پس فراموش نکنید که حتما بنویسید. هرگونه توافق کاری که در گفتگو به آن رسیدید را حتما یادداشت کنید. اجازه ندهید آشنا بودن، قابل اعتماد بودن یا هر بهانه دیگری خطای ذهنی “لزومی به نوشتن نیست” را در شما به وجود بیاورد. پیش از اینکه به مشکل بخورید و اصطلاحاً سرتان به سنگ بخورد، از وقوع آن پیشگیری کنید. طرف مقابل هم اگر واقعا معتمد باشد از این کار استقبال خواهد کرد. متاسفانه در کارهای فریلنسری، اکثر توافقات از طریق گفت‌وگو و بر اساس اعتماد متقابل انجام می‌گیرد. اما آمار اختلافات و درگیری‌ها نشان می‌دهد که در خوش‌بینانه‌ترین حالت فراموشی و در بدبینانه‌ترین حالت اصطلاحاً دبه کردن یکی از طرفین، باعث بروز اختلاف میان کارفرما و فریلنسر خواهد شد. در این قرارداد باید بازه همکاری و مسائل حقوقی روشن شود و مورد توافق و امضای طرفین قرار گیرد. چنین قراردادی در مواقع بروز اختلافات، می‌تواند به مدیریت مسائل بپردازد.
همانطور که در بالا نیز اشاره شد، قراردادهای فریلنسری از قانون کار تبعیت نمی‌کنند، اما مانند سایر قراردادها به عنوان سند حقوقی در نزد محاکم قانونی دارای ارزش و اعتبار هستند. بنابراین سعی کنید آن را خیلی دقیق و با درنظرگرفتن جوانب حقوقی بنویسید. بنابراین برای جلوگیری از تضییع حقوق طرفین، قراردادی به صورت کتبی تنظیم گردد. مدت کار، مزایا، مبلغ مورد نظر و ویژگی‌های کار سفارش داده شده و همچنین سایر نکات حقوقی باید در متن قرارداد قید شود تا در صورت بروز اختلاف بتوان به آن استناد کرد. نکته دیگری که باید در قراردادهای مکتوب فریلنسری وجود داشته باشد، تعیین مرجع صالح به عنوان مرجع رفع اختلافات است.
مزایای نوشتن قرارداد پروژه‌ای
داشتن یک قرارداد استاندارد الزاماتی را برای طرفین ایجاد می‌کند. علاوه‌براینکه داشتن یک قرارداد کتبی به عنوان یک فریلنسر یا کارفرمایی که با فریلنسرها کار کرده، باعث جلب اعتماد طرف مقابل می‌شود، می‌تواند نشان از تجربه و مهارت شما داشته باشد. اما از دیگر مزایای آن می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- جلوگیری از اختلافات در خصوص مدت زمان دریافت پشتیبانی، بازبینی و اصلاح پروژه
- جلوگیری از اختلافات احتمالی بر سر موعد تحویل پروژه
- جلوگیری از بروز انتظارات پیش بینی نشده
- جلوگیری از مشکلات مربوط به پرداخت هزینه
همه آنچه در قرارداد فریلنسری باید لحاظ شود
در قرارداد کار پروژه‌ای یا فریلنسری نیز مثل سایر قراردادها تاریخ شروع و پایان همکاری و وظایف فریلنسر و کارفرما ذکر می‌شود. اما نکاتی هست که خوب است در نوشتن این قراردادها مد نظر داشته باشید. چرا که اعتبار این قرارداد منوط به هیچ چیز دیگری به غیر از امضای طرفین نیست. به محض اینکه قرارداد توسط کارفرما و فریلنسر امضا شد، قانونی خواهد بود و طرفین باید از کلیه بندهای موجود در آن تبعیت کنند. بنابراین اگر نکات و شرایط احتمالی پیش‌بینی نشوند و راه‌حلی برای آنها اندیشیده نشود و مسائلی مبهم باقی بمانند، می‌توانند منشا بروز اختلاف شوند. در ادامه به این نکات می‌پردازیم.
- اولین نکته این که بهتر است که کارفرما پیش از بستن قرارداد با یک فریلنسر انجام دهد، این است که در مورد سابقه کاری و رزومه او تحقیق و پرس‌وجویی داشته باشد و اطلاعات کامل را به دست بیاورد. همچنین فریلنسر نیز باید از پیشینه کاری کارفرما، میزان تعهد به موعد پرداخت‌ها و … مطلع شود. مشخصات دقیق طرفین شامل نام و نام خانوادگی، آدرس، شماره تماس، ایمیل، کدملی و… باید در قرارداد قید شود. اگر طرف مقابل یک شرکت است و شخصیت حقوقی دارد نیز باید اطلاعاتی شامل شماره ثبت، کد اقتصادی، احراز صاحبان امضای مجاز و اطلاعاتی و دیگر اطلاعات هویتی شرکت از سایت روزنامه رسمی کشور احراز شود. این کار مشخص می‌کند که شما به عنوان کارفرما یا فریلنسر دقیقا با چه کسی طرف هستید.
- اینکه کل پروژه دقیقا چیست و کدام قسمت‌های آن باید توسط فریلنسر انجام شود با جزئیات کامل در متن قرارداد ذکر شود تا مانع از انتظارات مازاد کارفرما و همچنین سرباز زدن فریلنسر از انجام برخی تعهدات باشد. هدف از این کار رسیدن به یک فهم مشترک از کاری که تفویض شده است. به بیان ساده مشخص می‌شود که کارفرما چه قولی گرفته است و در مقابل چه وعده‌هایی به فریلنسر داده است. تاریخ دقیق شروع و پایان نیز باید مشخص باشد.
- بخشی را به عنوان کارهایی که در صورت مواجه شدن با آنها وظیفه فریلنسر هست یا نیست مشخص کنید. از آنجا که ممکن است یک پروژه حین کار با تغییراتی روبرو شود، شما با این کار از پیش آمدن هرگونه اختلاف ناشی از ابهام در وظایف کاری، جلوگیری کرده‌اید. چرا که این بند موضع و میزان مسئولیت شما در برابر تغییرات احتمالی را مشخص کرده است. همانطور که تعهدات فریلنسر از ارکان مهم قرارداد است، تعهدات کارفرما نیز اهمیت دارد. باید تمام قول‌های کارفرما در قرارداد مکتوب شود. پیشنهاد می‌شود برای این بند، از خدمات تنظیم اوراق دفاتر قضایی استفاده کنید تا با در نظر گرفته شدن تمام جوانب امر، از بروز مشکلات احتمالی پیشگیری کنید.
- مایل استون‌های پروژه را مشخص کنید. به این معنی که به هر دستاورد مشخصی که رسیدید کار تا آن مرحله را تحویل داده و دستمزد آن را دریافت کنید. در واقع هر پروژه‌ای را فازبندی کنید. برای مثال اگر پروژه طراحی سایت دارید، فازی برای انتخاب و خرید دامنه و هاست باشد که پس از انجام آن دستمزد را دریافت کنید سپس به سراغ فازهای بعدی کار بروید و به همین ترتیب گام به گام مشخص کرده و پس از انجام با دریافت حق الزحمه، پرونده آن فاز را ببندید. همچنین بازه‌های زمانی برای تحویل هر فاز و مدت زمان پشتیبانی پس از پایان کار را مشخص کنید.
- یکی از مواردی که موجب اعتراض فریلنسرهاست، موضوع تعلل کارفرما در تایید کار است. برای مثال فریلنسر فازی از کار را به اتمام رسانده تحویل کارفرما داده و منتظر تایید اوست تا فاز بعدی را شروع کند. اما کارفرما به بهانه‌های مختلف از بیان تایید امتناع کرده و موجب وقت‌کشی در پیشبرد کارها شود. پیشنهاد می‌شود برای جلوگیری از این اتفاق یک بند به قرارداد اضافه کنید. به این شکل اگر کارفرما پس از گذشت چه تعداد روز نظر خود را بیان نکرد، این سکوت به نشانه رضایت او تلقی شود و کار وارد فاز بعدی شده یا خاتمه یابد.
- بندی به قرارداد در خصوص تحویل فایل‌های سورس، پس از دریافت آخرین قسط توسط فریلنسر اضافه کنید. این بند هم موجب اطمینان خاطر برای فریلنسر است که تا تمام پول خود را دریافت نکرده می‌تواند کار نهایی را تحویل ندهد؛ هم از طرفی برای کارفرما آسودگی خیال ایجاد می‌کند که در صورت تکمیل پرداخت‌ها می‌تواند مدعی دریافت کار به شکل تمام و کمال باشد.
- در مورد روزها یا ساعاتی که کارفرما نباید با فریلنسر تماس کاری داشته باشد حتما در قرارداد صحبت کنید. چون برقراری ارتباط مداوم کاری برای فریلنسری که معمولا روی چند پروژه به صورت همزمان کار می‌کند، کاری فرسایشی است.
- اگر یکسال یا بیشتر در خصوص یک پروژه با کارفرمایی کار کرده باشید، می‌توانید حق سنواتتان را هرچند متوالی یا متناوب بوده باشد، معادل یک ماه حقوق از کارفرما به عنوان مزایای پایان کار طلب کنید.
- مشخص کنید که کل هزینه پروژه، به صورت ساعتی محاسبه می‌شود یا پروژه‌ای؟ هزینه پشتیبانی چطور؟ آیا بیعانه دریافت می‌شود؟ آیا جریمه دیرکرد برای پرداخت‌ها وجود دارد؟ هزینه‌های حاشیه‌ای به عهده چه کسی است؟
- حقوق و مجوزهای مالکیت محصول نهایی (کپی رایت) را مشخص کنید. در واقع صحبت از رعایت حقوق مالکیت معنوی پروژه است. معمولاً کارفرما می‌خواهد آنچه که طی این پروژه طراحی و ساخته شده تنها متعلق به او باشد و فریلنسر او را در اختیار فرد یا سازمان دیگری قرار ندهد. البته گاهی هم فریلنسر حین انجام پروژه دستاوردی دارد که مربوط به خود اوست و نمی‌خواهد توسط کارفرما تصاحب شده یا به دیگری واگذار شود.
- در مورد شرایط پایان دادن به قرارداد فکر کنید و آن را تعیین کنید. ضمناً مشخص کنید در صورت پایان قرارداد، تکلیف دستمزد یا محصول ناقص چه خواهد شد. به طور مثال، اگر کارفرما از پرداخت هزینه‌های قسط‌بندی شده، در هر مرحله‌ای سرپیچی کند، بعد از دوره زمانی مشخص، فریلنسر اختیار فسخ یک‌طرفه قرارداد را خواهد داشت. این بند در واقع نقش ضمانت اجرایی بندهای دیگر را دارد.
- حدود تعاملات با رقبا را در قرارداد مشخص کنید. یعنی در مورد حدود اجازه همکاری با رقبا و محدودیت‌های مکانی و زمانی در خصوص این انحصار به توافق برسید.
- بند عدم افشا، حق افشا و محرمانه بودن اطلاعات از بندهای حیاتی در پروژه‌های فریلنسری است که باید حتما در قراردادها قید شود.
- مسئولیت غرامت؛ به این معنی که مشخص کنید اگر یک مشکل غیرقابل پیش‌بینی و غیرقابل پیشگیری مثل ورشکستگی یا بیماری کارفرما یا فریلنسر، قطعی سراسری اینترنت، شیوع بیماری مثل کرونا و در واقع شرایط فورس ماژوری پیش آمد چه کسی مسئول است و چه باید کرد؟
- یک بند کلی نیز برای جمع‌بندی موارد یا اضافه کردن موارد حاشیه‌ای اضافه کنید. این بند شامل سلب مسئولیت‌های قانونی، شرط داوری، حمایت‌های احتمالی و … است.
چه قراردادهایی می‌توانند شامل قرارداد فریلنسری باشند؟
می‌توان گفت از پرکاربردترین قراردادهای چند سال اخیر با توجه به توسعه فناوری اطلاعات، قراردادهای دورکاری است. همانطور که گفتیم نکات زیادی باید در نوشتن این قراردادها رعایت شوند. برای مثال قرارداد محرمانگی یک جانبه یا قرارداد عدم رقابت از نکاتی است که اشاره کردیم باید ذیل قراردادهای دورکاری رعایت شوند. چرا که حفظ امنیت اطلاعات ردوبدل شده میان کارفرما و فریلنسر برای هر دو طرف مهم است. با این دو قرارداد اطلاعات طرفین تحت حفاظت کامل قانونی قرار می‌گیرد. در توضیح قرارداد عدم رقابت باید بگوییم که با امضای آن فریلنسر متعهد می‌شود که تا مدت زمان مشخصی حتی پس از پایان کار با رقبای کسب‌وکار کنونی، همکاری نداشته باشد. حالا در اینجا می‌خواهیم ببینیم معمولاً چه کارهایی تحت این مدل قراردادها انجام می‌گیرند. در ادامه مقاله با ما همراه باشید تا با این نیازهای بازار کار و تخصص‌هایی که امکان توافق فریلنسینگ را دارند آشنا شوید.
-
قرارداد طراحی نرم‌افزار یا وب‌سایت
این قبیل کارها، از کارهایی است که به تمرکز و سکوت بالا احتیاج دارد. برای بسیاری از شرکت‌ها فراهم کردن چنین جایی برای نیروها مقدور نیست چرا که باید فضای بزرگی در اختیار داشته باشند. واحدهای مختلف کاری با ارباب رجوع سروکار دارند و کار کردن در چنین فضاهای پرسروصدا برای نیروهای فنی دشوار است. بنابراین کسانی که چنین تخصص هایی دارند ترجیح می‌دهند فعالیت خود را در خانه یا هر فضای ساکت دیگری ادامه دهند.
-
قرارداد تولید محتوا، طراحی رابط کاربری و تجربه کاربری
این قبیل کارها نیز از کارهایی هستند که اگر مدیریت زمان نیرو دست خودش باشد و هر زمان که احساس کرد خلاقیت و آمادگی ذهنی بیشتری برای انجام آنها دارد مشغول به کار شود، نتیجه هم برای کارفرما و هم برای نیرو رضایت‌بخش‌تر خواهد بود.
-
قرارداد ادمین یا تولید محتوای اینستاگرام
پاسخگویی به دایرکت‌های اینستاگرام یا بارگذاری اطلاعات و اخبار در آن کاری نیست که نیاز چندانی به حضور فیزیکی در سازمان داشته باشد. همچنین تولید محتوا کاری است که برای ادمین نیز راحت‌تر است در خانه و اتاق خود که در آن احساس راحتی می‌کند و تمرکز بالایی دارد، انجام دهد. ضمن اینکه می‌تواند همزمان چند پروژه دیگر نیز داشته باشد و با در دست گرفتن مدیریت زمان خود، درآمد بیشتری نیز کسب کند.
مزایای کار کردن با سایت‌های فریلنسری
کار کردن با سایت‌های فریلنسری راه‌کار دیگری است که علاوه بر نوشتن قرارداد در کارهای فریلنسری، به کار کردن با آسودگی خیال برای فریلنسرها کمک می‌کند. سایت‌های فریلنسری زیادی در ایران وجود دارند که فریلنسرها می‌توانند در آنها ثبت‌نام کرده و یک اکانت برای خود بسازند. سپس نمونه‌کارهایشان را در آن بارگزاری کنند.
از آنجا که در این سایت‌ها متن سفارش پروژه و تمامی توافقات و درخواست‌ها مکتوب می‌شوند، بنابراین اگر از طریق سایت‌های فریلنسری پروژه بگیرید، خیالتان از بابت دریافت حق‌الزحمه راحت خواهد بود و در واقع امنیت کاری برای فریلنسرها مهیا است. چرا که اگر اختلافی بین کارفرما و فریلنسر پیش بیاید می‌توان از توافقات مکتوب صورت گرفته به عنوان سند معتبر برای حل اختلاف استفاده کرد. ضمن اینکه مسئولیت داوری بین کارفرما و فریلنسر نیز برعهده سایت خواهد بود.
کارفرما موظف است مبلغ مورد نظر را در ابتدای کار و پس از به توافق رسیدن در مورد میزان دستمزد، نزد سایت به امانت بگذارد. پس از اتمام کار مبلغ برای فریلنسر واریز خواهد شد. همچنین اگر مشکلی در طول انجام کار پیش آید و پروژه ناقص بماند، دستمزد متناسب با میزان کاری که انجام شده، برای فریلنسر پرداخت خواهد شد.
جمع‌بندی و سخن پایانی
امروزه بخاطر پیشرفت تکنولوژی و اینکه تمامی جوانب امور زندگی تحت الشعاع این موضوع قرار گرفته، کار کردن نیز شیوه متفاوتی از گذشته پیدا کرده است. کار کردن به شکل فریلنسینگ طرفداران زیادی دارد و هم چنین کارفرماهای زیادی هستند که طرفدار استفاده از تخصص نیروهای کار به این شکل هستند. چون این نیروها هزینه‌های بیمه، هزینه اختصاص فضا و … را برای سازمان ندارند و تنها هزینه انجام کار پرداخته می‌شود لذا برای سازمان ها به‌صرفه‌تر هستند.
این شیوه کاری با تمام مزیت‌هایی که برای طرفین دارد، مشکلاتی نیز با خود به همراه دارد که باید با پیش‌بینی آنها و قید کردن در قرارداد از آنها پیشگیری کرد. معمولا فریلنسر در مورد میزان تعهد کارفرما به پرداخت‌ها نگرانی دارد، کارفرما نیز در مورد میزان تعهد فریلنسر به سررسید و کیفیت انجام کار نگرانی دارد. این قراردادها بسته به وسعت کار، نوع کار، سطح مهارت فریلنسر و … به روش‌های گوناگونی تنظیم می‌شوند. اما به هرحال رعایت برخی نکات در تمامی آنها می‌تواند در کاهش میزان نگرانی و افزایش آسودگی خیال طرفین موثر باشد که در این مقاله به تفصیل در مورد آن صحبت کردیم که توجه به نکات آن می‌تواند هم برای کارفرما و هم برای فریلنسر کمک‌کننده باشد.
