سلامتی همه چیز نیست ولی بدون سلامتی همه چیز، هیچ است.
شوپنهاور، فیلسوف آلمانی در مورد سلامتی اینطور می‌گوید.
تعریف سازمان بهداشت جهانی از سلامت
سلامت از نظر سازمان بهداشت جهانی وضعیتی است که فرد در سطحی مطلوب چه به لحاظ روحی، شخصیتی، اجتماعی و جسمی قرار گرفته باشد. اما سلامت شغلی مسئله‌ای است که براساس عوامل مختلفی تحت تاثیر قرار می‌گیرد که در این مقاله به آن پرداخته‌ایم؟
ارتقا سلامت در محیط شغلی چگونه امکان پذیر می‌شود؟
به هرگونه اقدامی که جهت افزایش رفاه افراد در محیط شغلی صورت بگیرد، ارتقا سلامت شغلی می‌گوییم. این اقدامات می‌تواند از طرف کارفرمایان یا کارکنان باشد. البته فکر کردن در مورد سلامت کارکنان سازمان، بخشی از اولویت‌های اصلی مدیران منابع انسانی است. همه کسانی که در سازمان مشغول به کارند، موظفند برای حفظ ایمنی و سلامت خود و محیط، نکاتی که متخصصان منابع انسانی با عنوان استانداردهای مورد نیاز کار در سازمان به آن پرداخته و مکتوب کرده‌اند، رعایت کنند. در ادامه گام‌های ارتقا سلامت در سازمان را آورده‌ایم:
- بهبود نحوه سازماندهی شغلی: مانند ممکن ساختن ساعات کاری انعطاف‌پذیر برای نیروها، دورکاری یا انجام کار در منزل
- بهینه‌سازی محیط کاری: مانند با مشارکت دادن کارکنان در فرآیند ارتقای محیط کار یا سرو غذاهای سالم در شرکت
- تشویق کارکنان برای مشارکت در فعالیت‌های سالم: مانند دوچرخه برای رفت و آمد کارکنان یا طراحی برنامه های ورزشی گروهی
- تشویق رشد شخصی: مانند تشویق کارکنان به ترک سیگار، تشویق یا تسهیل گذران دوره‌های آموزشی توسعه فردی
پیشبرد برنامه‌های ارتقای سلامت در سازمان، مستلزم یک تعهد فعال دو طرفه میان کارفرما و کارکنان است. کارکنان باید به مشارکت فعالانه متعهد شوند، کارفرمایان نیز باید نسبت به فراهم آوردن شرایط سازمانی و محیطی سالم، تعهد داشته باشند. ارتقای سلامت در محیط کار چیزی فراتر از الزامات قانونی برای سلامتی و ایمنی محل کار است. تا وقتی که رفتار کسی به دیگران آسیبی نمی‌زند هرگز نمی‌توان او را مجبور به تغییر رفتار کرد پس شرکت در برنامه‌های ارتقا سلامت برای کارمندان اختیاری است. اما اگر توجیه شوند که سالم زیستن ایشان پیش از آنکه برای سازمان مفید باشد، برای خودشان نفع دارد، خود را ملزم به تعهد به آن می‌کنند.
آیا استرس روی سلامت کارکنان تاثیر دارد؟
از مهمترین دلایلی که می تواند روی سلامت کارکنان تاثیر بگذارد مساله بی‌ثباتی شغلی است.چرا که برای کارکنان بسیار استرس‌زاست. هان زیله در سال 1936 برای اولین برای از این لغت برای «واکنش نامشخص بدن در برابر نیاز به هر نوع تغییر» استفاده کرد. استرس را می توان در دو دسته خوب و بد تعریف کرد. استرس خوب، مثل استرسی که بعد از قبولی در دانشگاه یا ارتقا شغلی به سراغ آدم می آید. کارشناسان معتقدند این دسته از استرس ها حتی می توانند برای سلامتی مفید باشند زیرا که باعث انگیزه و حرکت در انسان می شوند. اما مثال خوب برای استرس منفی، استرس هاییست که بدلیل شرایط عدم قطعیت در محیط کار با آن مواجه می شویم. این نوع استرس می تواند تاثیر مستقیم روی سلامتی داشته باشد. متخصصان منابع انسانی باید تلاش کنند تا حد ممکن کارکنان را مسائل استرس‌زا دور نگهدارند چرا که میزان بهره وری را تا حد قابل توجهی کاهش می دهد.
آسیب های تجمعی یعنی چه؟
آسیب‌های تجمعی (CTD) به آسیب های جسمی که در نتیجه‌ی حرکت‌های تکرارشونده حین انجام کار، به وجود می آیند اشاره دارد. با توجه به نوع مشاغل امروزی که افراد مدت زیادی را پای سیستم و یا در حال تایپ کردن هستند، این آسیب ها بیشتر در ناحیه انگشت‌ها، دست‌ها، بازو یا شانه‌ها اتفاق میفتد. مثل تایپ کردن به‌وجود می‌آیند. برای مثال سندروم تونل کارپال یک اختلال رایج است که در دسته آسیب های تجمی قرار می گیرد.. تحقیقاتی که درباره‌ی این اختلال صورت گرفت نشان داد چگونگی قرار گرفتن پشت میز، میزان استفاده از کامپیوتر و این قبیل موارد موجب شکل‌گیری این سندرم می شود. به تازگی مشخص شده افرادی که با گوشی‌های هوشمند زیاد کار می‌کنند نیز درمعرض ابتلا به آن هستند. امروزه تعداد زیادی صفحه‌کلید، صندلی و دیگر ابزار کاربردی ارگونومیک برای کاهش احتمال ابتلا به آسیب های تجمعی طراحی و تولید شده اند.
لزوم بررسی تأثیر محیط کار بر سلامت کارکنان
مدیران باید به این درک برسند که میزان سلامت روحی و جسمی کارکنان تاثیر مستقیم روی عملکرد و بهره وری آنها و بالتبع بهره وری کل سازمان دارد. به وجود آوردن یک محیط کاری سالم اولین گامی است که یک سازمان می تواند در جهت بهبود سلامت کارکنان خود بردارد. بد نیست در اینجا اشاره کنیم که مساله سلامت افراد هر جامعه اعم از خانواده تا یک کشور، بقدری در کلیت فضای آن مجموعه تاثیر دارد که بسیاری کشورهای پیشرو، هزینه های کلانی صرف بهداشت سلامت جسمی و روانی مردم خود می کنند. چرا که حال یک مجموعه وقتی خوب است که حال تک تک اعضای مجموعه خوب باشد.
عوامل محیطی مؤثر بر سلامت کارکنان
کارشناسان فیزیولوژی و روانشناسی در بررسی ویژگی های جسمی و روانی انسان ها، دو عامل وراثت و محیط را بسیار موثر می دانند. اگر توجه کرده باشید انسان هایی که در اقلیم آب و هوایی یکسان زندگی می کنند اغلب خلق و خوی یکسانی دارند. این مساله در مورد محیط های کاری نیز صدق می کنند. چرا افراد روزانه یک سوم از زمان خود را در این محیط ها می گذرانند بنابراین دور از ذهن است که از آن تاثیر نپذیرند. شرایط روانی انسان به شدت از شرایط محیطی تاثیر می پذیرد. از این رو مدیران باید در مورد چگونگی وضعیت عمومی سازمان حساس باشند. تاثیر عوامل محیطی زیر بر سلامت کارکنان به تجربه در سازمان ها پذیرفته شده است:
- روشنایی و نور محیط کار
- عامل سر و صدایی محیط کار در سلامت کارکنان
- درجه حرارت و رطوبت محیط کار در سلامت کارکنان
- نقش سایر عوامل در محیط کاری بر سلامت کارکنان(مثلا رنگها)
- نوع و کیفیت ارتباطات موجود در محیط کار
مصداق‌هایی از فعالیت‌های ارتقاء دهنده سلامت در محیط کار
- تعادل میان کار و زندگی: خدماتی که فشار ذهنی نیروها نسبت به دغدغه های زندگی خانوادگیشان را کم کند در اختیارشان قرار دهید.
- ارتقا و حفظ سلامت روانی: فراهم کردن امکان استفاده از خدمات روانشناسی برای نیروها، استفادده از دیدگاه های ایشان در اتخاد تصمیمات مدیریتی، برگزاری دوره های سلامت روان و کاهش استرس در سازمان
- مراقبت از سلامتی: برای مثال امکان راحت و ارزان انجام چکاپ منظم در سازمان ی یک آزمایشگاه برای کارکنانتان فراهم کنید.
- فعالیت فیزیکی: برگزاری رقابت‌های ورزشی درون سازمانی، تخصیص کمک‌هزینه فعالیت‌های ورزشی یا عضویت باشگاه‌های تفریحی ـ ورزشی
- ترویج شیوه زندگی سالم: ارایه اطلاعات مفید در مورد تغذیه صحیح و یا سرو غذای سالم در سازمان، ارائه اطلاعات یا حمایت های محرمانه در خصوص مشکلات احتمالی کارمندان در مورد انواع اعتیادها
