تست ارزیابی روانشناسی و شخصیت‌شناسی که به آنها آزمایش یا تست ارزیابی روانشناسی هم گفته می‌شود را پایه و اساس درک بهتر از اشخاص و رفتار آنها می‌دانند. نتیجه این آزمون‌ها با شناسایی نقاط ضعف و قوت کارجویان، به متخصصان منابع انسانی می‌کند. به مرور تست‌های روانشناسی به بخش مهمی از فرآیندهای استخدام تبدیل شده‌اند. امروزه دیگر ثابت شده است که بین نتایج تست‌های روانشناسی افراد و عملکرد آنها در آینده رابطه معناداری وجود دارد. بخاطر داشته باشید که به عنوان کارفرما نیاز دارید که از 3 بعد ماهیت کارمندانتان آگاهی داشته باشید: عملکرد؛ پتانسیل؛ شخصیت.
تست ارزیابی روانشناسی بر اساس چه پارامترهایی قابل تقسیم بندی هستند؟
- از نظر آنچه که تست میسنجد، برخی تست‌ها به سنجش پیشرفت (مهارت‌های فردی، چه ژنتیک و چه اکتسابی) و برخی دیگر به سنجش استعدادها (پتانسیل‌های فرد برای یادگیری و پیشرفت) می پردازند.
- از نظر رویکرد تهیه تست، به دسته‌های نظری و روش تجربی قابل تقسیمند.
- از نظر هدف، تست‌های پیمایشی، تست‌های غربالگری، و تست‌های تشخیصی را می توان از هم تفکیک نمود.
- از نظر اندازه‌گیرنده به دو بخش خودگزارش‌دهی (فاعلی/ذهنی) و ارزیابی ارزیابان (عینی) تقسیم می شوند.
- از نظر نوع محرک مورد سنجش شامل تست‌های زیستی/فیزیولوژیک، عصب-روانشناختی، عملکردی، نحوه تفکر، و رفتاری دسته بندی شده اند.
- از نظر شیوه سنجش به صورت مستقیم (سنجش متغیر هدف) و غیر مستقیم (سنجش یک عملکرد و استنباط متغیر از آن) گروه‌بندی می شوند.
- از نظر نوع سنجش، به سه صورت عینی، فرافکن و بینابینی تقسیم می شوند.
- از نظر جامعه هدف، برخی تست‌ها سلامت و برخی تست‌ها بالینی محسوب می شوند.
- از نظر نوع اجرا، برخی تست‌ها را به صورت گروهی، برخی به صورت فردی و برخی را به هر دو صورت می توان اجرا نمود.
تقسیم تست ارزیابی روانشناسی بر اساس کارکرد آنها
از نظر کارایی تست ها به دو دسته تست های کارایی و تست های شخصیت تقسیم می شوند.
- تست های کارایی شامل تست های هوش، استعداد و تست های استعداد و پیشرفت می شوند.
- تست های شخصیت مانند تست های فرافکن، تست های عینی شخصیت (تست کتل، تست نئو، تست mmpi و … ) هستند.
طبقه بندی تست های روانشناختی از نظر هدف کاربرد
تست های روانشناختی را می توانیم به دو دسته تشخیصی و پیش‌بین تقسیم کنیم. به این کار، تقسیم بندی یا طبقه بندی براساس هدف می گویند. تست های تشخیصی ویژگی های فعلی روانی افراد را بررسی می کنند. استفاده از تست ها به تشخیص نوع بیماری، و شدت آن در افراد کمک می کند. تست میلون یا تست mmpi نمونه این تست ها هستند که هم وضعیت سلامتی روانی فرد را چک می کنند و هم در صورت وجود اختلال یا بیماری روانی آن را آشکار می کنند.
تست های پیش‌بین با توجه به وضعیت و استعدادهای فعلی شخص به منظور پیش بینی آینده انجام می گیرند. همچون تست های راهنمایی شغلی و تست های راهنمایی تحصیلی که در پایان دوره های راهنمایی یا دبیرستان اجرا می شوند.
طبقه‌بندی تست‌ها براساس شرایط برگزاری آزمون
تست هایی که در یک زمان مشخص، تنها بر روی یک فرد اجرا می شوند، آزمون های فردی نام دارند. در نقطه مقابل، آزمون های گروهی دسته ای از آزمون ها هستند که می توان آن ها را در یک زمان مشخص بر روی بیشتر از یک نفر اجرا نمود.
طبقه بندی آزمون‌ها براساس سنجش نوع رفتار
تست های توانایی مواردی مثل سرعت، دقت، یا هر دو را مورد سنجش قرار می دهند. هر چقدر تست توانایی را با سرعت یا دقت بیشتری پاسخ دهید، نمره ی بالاتری دریافت خواهید کرد.
طبقه بندی تست ارزیابی روانشناسی از نظر محتوا
مرکز روانشناسی کاربردی فرانسه تست ها را به 9 دسته زیر تقسیم کرده است:
- چک لیست های مصاحبه-برای استفاده در جلسات مصاحبه تشخیصی روان پزشکی و مصاحبه استخدامی
- تست های تشخیص ضایعات مغزی، تست های حافظه، تست های عصبی روانپزشکی و….
- تست های استعداد- اعم از استعدادهای وابسته به هوش، استعدادهای حرکتی و ورزشی، استعداهای وابسته به مشاغل ،
- تست های رشد و ادراک دیداری، تست های سنجش استعدادهای هنری و …..
- تست های بالینی-اعم از تست های اختلالات خواندن یا نارسا خوانی، تست های اختلال حرکتی،
- پرسشنامه شخصیت-اعم از پرسشنامه های سنجش علایق، افسردگی، اضطراب، عزت نفس، پندار از خود، خلق و خوی و…. که در آن تستگر به دنبال این است که فرد تا چه میزان این ویژگی ها را دارا میباشد.
- تست های فرافکنی شخصیت-از جمله تست لکه های رورشاخ، تست های ابداع داستان بر اساس تصاویر، تست های جملات یا داستان های ناتمام و …..
- تست های هوش- اعم از فردی یا گروهی، مدادی-کاغذی، یا عملی، ویژه کودکان و بزرگسالان و…
- ابزار روانسنجی-نیرو سنج ها، دستگاه های بیوفیدبک، ابزار سنجش آستانه های اختلال حواس و…..
تست های روانشناختی بر حسب وابسته به فرهنگ بودن یا نبودن، از نظر شیوه اجرا، زمان نمره گذاری و نوع تفسیر نمره ها به دسته های مختلف قابل تقسیم است.
سخن آخر
به بیان ساده به آزمایش ها و آزمون هایی که مسائل روانشناختی را در افراد مورد بررسی و ارزیابی قرار می دهند، ارزیابی روانشناختی می گویند. توصيف مشکلات عمومی روانی را با هدف درک رفتار افراد، ارائه دهد. در ارائه و اجرای یک برنامه درمان، شناسایی مشکلات خاص روانی یک گام ضروری است. برخی به اشتباه تصور می کنند که تست ارزیابی روانشناختی یک نوع خاص از آزمون است. در صورتی که بهتر است بگوییم یک فرآیند و در واقع مجموعه‌ای از آزمون‌ها و رویه های ارزیابی جنبه های خاص ساختار روانشناختی انسان ها است. برخی از این آزمون ها به منظور تشخیص ضریب هوشی، برخی دیگر برای بررسی شخصیت و یا آنالیز سایر موارد مورد استفاده قرار می گیرند.
- ما انسان‌ها برای اینکه بتوانیم زندگی بهتر و سالم‌تری را تجربه کنیم همواره نیاز به انجام بررسی های روانشناختی و افزایش خودآگاهی داریم.
- ما نیاز داریم بدانیم که چه کسی هستیم و چه محیط یا افراد و موقعیت‌هایی مناسب روحیه و شخصیت ما هستند.
- ما نیاز داریم تا ویژگی‌های خود و اطرافیانمان را بشناسیم و برای بهبود کیفیت زندگی خود تلاش کنیم.
تست های روانشناسی به افراد کمک می کند “خود را بهتر بشناسند”؛ و به ابعاد پنهانی از وجود خود که ممکن است هرگز در زندگی روزمره یا با ارتباط برقرار کردن با دیگران به این ابعاد اشراف پیدا نکند.
